Swiebertje, wie is er niet mee grootgegroeid? Nederlands troetelzwerver vandaag 70 jaar

Een veldwachter, een zwerver, een huishoudster van de burgemeester en een handelaar in oude lompen… het klinkt niet echts als iets van deze tijd. En toch blijkt dat het kijken naar Swiebertje, weliswaar via YouTube, nog steeds waanzinnig populair is. Vandaag is het precies 70 jaar geleden dat op 20 april 1955 de allereerste aflevering van Swiebertje op de televisie werd uitgezonden.

(Tekst: Wim Meijer)

Vijf dagen later volgde ook aflevering twee, maar daarna werd het 6 jaar stil rond onze nationale troetelzwerver. Toen Swiebertje in 1961 opnieuw werd gelanceerd waren Swieb, Brom en Saar niet meer van het scherm af te branden.

Vijftien jaar lang was hij de ‘troetelzwerver’ van Nederland. Swiebertje: de zwerver uit de boeken van John Henri uit den Bogaard, en hoofdpersoon in de gelijknamige jeugdserie. Van 1961 tot 1975 werd de serie uitgezonden. De complete babyboomgeneratie zat op woensdag- of zaterdagmiddag verzameld voor de zwartwit-buis om te kijken naar de avonturen van ‘Swiep’, de knorrige veldwachter Bromsnor, de aimabele huishoudster Saartje, de statige en empathische burgemeester en, niet te vergeten, Malle Pietje.

Wikipedia / Nationaal Archief

Op zich was het nu ook weer niet zó verwonderlijk dat iedereen naar Swiebertje keek. Immers, een alternatief was er niet. We praten over de tijd dat de televisie nog maar net zijn intrede had gedaan, en dus de tijd waarin er nog maar één televisienet was. Maar het is lang niet uitgesloten dat de komst van Swiebertje op dat ene televisienet duidelijk invloed heeft gehad op de explosieve vraag naar televisietoestellen vanaf 1961. Want stonden er bij de eerste aflevering van Swiebertje zo’n 500.000 televisies in Nederland, vier jaar later waren dat er al 2 miljoen.

Wikipedia / Nationaal Archief

Malle Pietje (Piet Ekel) en Bromsnor (Lou Geels) 

Wachten op televisiedichtheid

Vanaf 31 mei 1961 werd Swiebertje gedurende 15 aaneengesloten seizoenen uitgezonden. Wat minder bekend is dat de allereerste aflevering al op 20 april 1955 op het scherm kwam, gevolgd door een 2e aflevering op 25 april van datzelfde jaar.

Het betrof 2 proefafleveringen die uiteindelijk nog zes jaar op de plank zouden blijven liggen. Wat de reden is van dit uitstel? Geen idee! Maar dat het een goede keuze is geweest lijdt geen twijfel. In 1955 was nog maar een kleine groep mensen in bezit van een tv. Het wachten op een grotere 'televisiedichtheid’ heeft dan ook ongetwijfeld bijgedragen aan het succes van de jeugdserie.

Swiebertje nog steeds geliefd op Youtube

Inmiddels zijn er 50 jaar verstreken sinds Swiebertje in de allerlaatste aflevering (zie hieronder) met pijn in het hart afscheid nam van Saartje, Bromsnor, Malle Pietje en de Burgemeester om te vertrekken naar Canada. Toch lijkt het allemaal nog zo kort geleden. Misschien wel omdat op een of andere onverklaarbare reden de serie tijdloos lijkt te zijn.

Kijken we op internet, en met name op YouTube, worden we nog steeds overladen met filmpjes (tot zelfs complete afleveringen) van deze legendarische jeugdserie. Filmpjes, die ook nu nog steeds populair zijn.

In 1955 al nostalgisch

En dan in te denken dat de serie, ook in 1955, zich eigenlijk al afspeelde in een al lang verleden tijd. Schrijver John H. Uit den Bogaard schetste een beeld van een Nederlands dorp in de tijd van nog vóór de Eerste Wereldoorlog. Dus ook voor de jeugd uit de zestiger jaren waren er al weinig raakvlakken met de dagelijkse realiteit. Ondanks dat ‘gat in de tijd’ bleek Swiebertje de jeugd aan te spreken.

Toch denk ik niet dat je, uit het feit dat Swiebertje (via YouTube) nog steeds populair is, de conclusie mag trekken dat ook de huidige jeugd de ‘troetelzwerver van weleer’ nog in de armen sluit. Opgegroeid met de huidige snelle media denk ik dat de jeugd inmiddels een te grote afstand heeft gekregen van het primitieve en dorpse beeld uit de Swiebertje-serie.

Wikipedia / Nationaal Archief

Poetsende Saartje: zelfs voor de jeugd van 70 jaar geleden al een beeld van een onbekend verleden

Jeugdsentiment van babyboomgeneratie

De huidige aandacht voor Swiebertje is veel meer gebaseerd op nostalgie en jeugdsentiment vanuit de hoek van de babyboomgeneratie. Swiebertje is een ‘ding’ uit een dierbare tijd van weleer. Dat kind uit de zestiger jaren ziet niet alleen Swiebertje, maar ook die houten zwartwit tv, dat gebloemde theekopje, en dat koektrommeltje op tafel, die Volkswagen Kever voor de deur en die koperen trekbel.

Door alle bekende acteurs die bij Swiebertje voorbijkomen, zoals Connie Stuart, Guus Hermes, Rien van Nunen, Jan Blaaser, Kitty Janssen, Paul Meyer en Leontien Ceulemans, ziet hij of zij niet alleen Swiebertje, maar ook veel andere tv-programma’s uit die tijd in zijn/haar hoofd voorbijkomen. Wat dat betreft is Swiebertje een soort ‘kapstok voor nostalgie’ voor ‘de jeugd van toen’.