Vandaag is de zomertijd weer ingegaan. Een verschijnsel met een lange geschiedenis, want al in 1918, ging voor de eerste keer in Amerika de zomertijd in. En ook toen was het idee al 134 jaar eerder geopperd door geleerde en politicus Benjamin Franklin, als zijnde de ideale manier om energie (in dit geval kaarsen) te besparen. De Amerikanen hadden dus duidelijk tijd nodig om erover na te denken. En dat lijkt niet helemaal onterecht.
(Gebruikte bronnen: Historiek.net / NPO – De Rekenkamer / Wikipedia)
We kijken er collectief met genoegen naar uit: de zomertijd. Vanaf vandaag kunnen we weer met volle teugen genieten van een uurtje langer daglicht. Dat klinkt allemaal positief. Maar onderzoek heeft uitgewezen dat zomertijd niet uitsluitend voordelen heeft. Sterker nog: dat het zelfs mensenlevens kost. Gemiddeld zouden er 10 mensen per jaar meer overlijden door hartfalen ten gevolge van het geforceerd doorbreken van het dagritme. Of dit opweegt tegen de voordelen van de zomertijd? Oordeel zelf.
Geschiedenis zomertijd
Eigenlijk is het een discussie die al vele eeuwen duurt en die zelfs terug te voeren is tot de oudheid. Bij de oude Romeinen zou je zelfs kunnen spreken van de meest ultieme vorm van zomertijd, omdat bij hen per definitie de dag duurde van zonsopgang tot zonsondergang. De dag werd dan wel verdeeld in 12 uren, waardoor de zomerse uren langer waren dan de winterse.
Benjamin Franklin
Het gebruik van het begrip ‘zomertijd’ op basis van economische argumenten kwam voor het eerst ter sprake bij monde van de Amerikaanse geleerde Benjamin Franklin. In de periode dat hij vertegenwoordiger van het Amerikaanse Congres in Parijs was, schreef hij een licht-satirisch artikel “An Economical Project for Diminishing the Cost of Light” in de Journal de Paris van 26 april 1784, waarin hij aan de inwoners van Parijs voorrekende dat zij zich elk jaar een bedrag van meer dan 96 miljoen livres aan kaarsen konden uitsparen als zij gedurende de zomermaanden elke dag gelijk met de zon zouden opstaan.
Zomertijd
Het zou echter nog meer dan 100 jaar duren voordat zijn voorstel serieus genomen werd. Pas in het begin van de 20e eeuw kwamen er landen die inzagen dat er economisch voordeel te behalen viel. Op die gronden werd mondjesmaat de zomertijd ingevoerd. Duitsland liep hiermee voorop in Europa (invoering 30 april 1916, dit jaar dus exact 100 jaar geleden), gevolgd door Engeland (21 mei 1916) En ook Nederland bleef niet achter en voerde in 1917 een zomertijd in, die zou blijven bestaan tot en met 1939.
Amerika
Op 19 maart 1918 ging ook Amerika overstag voor de argumenten van Benjamin Franklin. Op die dag voerde het Congres van de VS verschillende tijdzones in (die al sinds 1883 bij de spoorwegen in gebruik waren) en maakte de zomertijd officieel.
Oliecrisis
Na de Tweede Wereldoorlog leek binnen Europa het draagvlak voor zomertijd volledig verdwenen. Dat duurde uiteindelijk tot 1973, toen de olieproducerende landen uit het Midden-Oosten de oliekraan dichtdraaiden en daarmee de energie gebruikten als machtsmiddel. Dit was reden voor veel landen om energiebesparende maatregelen te treffen. En in het kader daarvan werd ook de zomertijd weer van stal gehaald. En dit keer hardnekkiger dan ooit tevoren. In navolging van enkele andere Europese landen voerde Nederland in 1976 weer de zomertijd in. De regeling zou alleen maar voordelen kennen: veel energiebesparing en vooral ook meer inkomsten voor de recreatie- en horecasector, omdat mensen ‘s avonds langer buitenshuis vertier zouden zoeken.
Geen energiebesparing
Inmiddels zijn we 40 jaar verder en eigenlijk lijkt iedereen wel redelijk gelukkig met de regeling. Recent onderzoek wees uit dat 91% van de mensen er voorstander van is. De reden waarom men voorstander is blijkt echter niet te liggen in de energiebesparende effecten (ooit de directe aanleiding voor de invoering). Want weliswaar wordt er bespaard op verlichting, daar staat tegenover dat inmiddels het gebruik van airco`s volledig is ingeburgerd, en met het langere avondvertier van de mensen ook deze energievretende luchtkoelers langer blijven snoepen uit ons stopcontact. Per saldo zou de energiebesparing door de zomertijd dan ook te verwaarlozen zijn.
Maandag na invoering zomertijd ‘killing’
Maar er zijn ook echte nadelen verbonden aan de zomertijd. Zo staan de boeren nauwelijks te juichen. Want onderzoek wees uit dat zij bij de omschakeling naar de zomertijd meer dan 8 miljoen euro mislopen aan melkopbrengsten.
Maar het meest opzienbarend is toch wel dat de zomertijd aanwijsbaar mensenlevens kost. Volgens wetenschappers vinden wereldwijd sowieso de meeste hartinfarcten plaats op maandag. Maar op de maandag waarop de zomertijd ingaat is dat effect nog een keer 5% groter. Voor Nederland betekent dat per jaar 17 extra doden. Dit getal wordt enigszins gecompenseerd door de week waarop de wintertijd weer ingaat. Dan zouden er 7 mìnder doden vallen dan gemiddeld. Per saldo betekent het echter toch 10 extra doden per jaar door invoering van de zomertijd. Met inmiddels 40 jaar zomertijd achter ons, zijn dit al 400 doden op de teller.
Ik heb het sterke vermoeden dat Benjamin Franklin nooit heeft stilgestaan bij dit verschijnsel. In ieder geval heeft hij er genoeg kaarsen mee bespaard om er voor ieder ‘zomertijd-slachtoffer’ een op te steken.
