Vandaag 114 jaar geleden, op 1 juli 1903, ging de eerste Tour de France van start met een etappe van 467 kilometer van Parijs naar Lyon.
De winnaar van deze monsteretappe was de fransman Maurice Garin, die na 17 uur en 45 minuten over de streep kwam. Een zuivere overwinning, zou je zeggen, want in die tijd bestond er nog geen EPO of bloeddoping, maar… er was wel ‘openbaar vervoer’!
Publiciteitsstunt
Als je de complete hectiek bekijkt rond de Tour de France dan is het nauwelijks denkbaar dat dit ongeëvenaarde wielerevenement ooit is begonnen als een eenvoudige publiciteitsstunt bedacht door Georges Lefèvre, een jonge medewerker van het tijdschrift L’Auto. Hoofdredacteur Henri Desgrange had wel oren naar het bijzonder plan van Lefèvre en stelde hem meteen aan als Tourdirecteur voor de eerste editie van 1903.
Levensbelang
Voor het tijdschrift L’Auto was het welslagen van deze Tour de France letterlijk van levensbelang. Het tijdschrift was verwikkeld in een heftige concurrentiestrijd met het blad Le Vélo en leek deze definitief te gaan verliezen. Le Vélo was sponsor van de belangrijkste wielerwedstrijd van dat moment, Bordeaux-Parijs, en had een oplage van 80.000 exemplaren. L’Auto kwam op dat moment niet verder dan een oplage van 25000 maar hoopte nu met die nieuwe ‘Tour de France’ het blad een nieuwe impuls te geven.
Zestig renners
Uiteindelijk lukte het George Lefèvre om op 1 juli 1903 zestig renners aan de start te krijgen voor de eerste etappe van de eerste Tour de France. In totaal zou de Tour van 1903 bestaan uit 6 etappes. Anders dan tegenwoordig werden deze niet verreden op aansluitende dagen. Dat had alles te maken lengte van de etappes. Vaak moest er meer dan 400 kilometer worden overbrugd, waarna de renners enkele dagen rust kregen om weer ‘bij te tanken’.
Le Grand Départ
De eerste etappe bracht het peloton van de start bij Café Au Réveil Matin in Montgeron, een voorstad van Parijs, naar Lyon over een afstand van 467 kilometer. De tocht van bijna 18 uur, die voor een groot deel in de nacht werd verreden, werd een overwinning voor de fransman Maurice Garin. Al jarenlang domineerde deze Garin het internationale wielerpeloton en er was hem alles aan gelegen om de eerste winnaar te worden van deze nieuwe wielerronde. Het bleek een ambitie die hij zonder al te grote problemen waar kon maken. Van de 6 etappes schreef Garin er drie op zijn naam en finishte uiteindelijk in Parijs met een voorsprong van bijna drie uur (!) op de nummer twee in het algemeen klassement, zijn landgenoot Lucien Pothier. Voor zijn prestatie kon Garin een geldprijs ophalen van 6000 francs (in die tijd een vermogen)
Van de zestig renners die op die 1e juli van start waren gegaan ha
alden er uiteindelijk slechts 21 de finish. Daarbij waren de tijdsverschillen ronduit indrukwekkend. Zo had de drager van de ‘Rode Lantaarn’ (de laatste renner van het peloton) bij de finish in Parijs een achterstand van bijna 67 uur op Maurice Garin.
Knuppels en barricaden
Aan het eind van de Tour de France van 1903 kon Henri Desgrange tot zijn tevredenheid constateren dat de oplage van L’Auto in de maand juli explosief was gestegen. Reden genoeg voor hem om voor 1904 een nieuwe editie van de Tour de France aan te kondigen. Alleen zou die versie een stuk minder ‘vlakjes’ verlopen.
Opnieuw werd de eerste etappe van Parijs naar Lyon een prooi voor Maurice Garin. Maar de tweede dag, in de rit van Lyon naar Marseille liep alles anders. Oorzaak waren de aanhangers van de uit St.Etienne afkomstige wielrenner Antoine Fauré. Om hun idool vrij baan te geven trokken ze, gewapend met knuppels, de andere wielrenners met geweld van hun fietsen.
Toen eenmaal iedereen weer op de fiets zat volgde een tweede obstakel in de vorm van de leden van een motorclub uit Nîmes. Omdat zij zich niet konden verenigen met het feit dat hun stadsgenoot Ferdinand Payan was gediskwalificeerd wegens het zich laten voortrekken door een motor, blokkeerden ze het parcours. De politie moest er uiteindelijk aan te pas komen om de doorgang van de koers af te dwingen.
Tweede touroverwinning… met dank aan de trein
In Marseille aangekomen had Maurice Garin op de onregelmatigheden gereageerd met de cynische opmerking: “Als ik niet tussentijds wordt vermoord dan ga ik winnen in Parijs”. En het had er ook alle schijn van dat hij daadwerkelijk voor het tweede achtereenvolgende jaar de Tour op zijn naam kon schrijven. Garin kwam in Parijs aan met een voorsprong van 3,5 minuut in het algemeen klassement op Lucien Pothier, die wederom als tweede eindigde, terwijl zijn broer César Garin als derde eindigde op 1 uur en 51 minuten. De renners werden weliswaar gehuldigd maar toch weigerde de Franse Wielerbond de uitslag officieel te erkennen omdat het vermoeden bestond dat er niet helemaal eerlijk was gekoerst.
Het duurde tot november voordat de wielerbond bekend maakte dat er 28 renners uit de uitslag van de Tour de France werden geschrapt, waaronder ook de nummers 1 tot en met 4. Volgens getuigenverklaringen zouden de renners delen van het parcours hebben afgelegd met de trein, zouden zijn meegereden met auto’s of hadden zich door motoren laten voortrekken. Hoewel echt bewijs hiervoor nooit boven water is gekomen werden de renners langdurig geschorst. Voor de toen 33-jarige Garin betekende de schorsing van 2 jaar het einde van zijn fietscarrière.
Zo kende de Tour van 1904 veel verliezers, maar er waren ook winnaars: Allereerst Henri Cornet, die weliswaar als 5e in parijs was aangekomen maar nu toch als winnaar van de Tour de France 1904 werd uitgeroepen. Met zijn 19 jaar is hij nog steeds de jongste Tourwinnaar ooit. Maar de grootste winnaar was wellicht het tijdschrift L’Auto dat, vanwege alle schandalen rond het wielerspektakel, de oplage zag vertienvoudigen. Reden genoeg voor Henri Desgrange om ook in 1905 weer een Tour de France te organiseren.
104e editie
Inmiddels zijn we 114 jaar en heel veel schandalen verder en gaat vandaag, zaterdag 1 juli, de 104e editie van de Tour de France van start, dit keer vanuit Düsseldorf. Maar liefst 3516 kilometer verdeeld over 21 etappes liggen er voor de wielen van de 198 renners verdeeld over 22 ploegen. Tussen de 10 en 15 miljoen mensen worden er verwacht rond het parcours en vele miljoenen wielerliefhebbers zullen weer drie weken lang aan de buis gekluisterd zitten. Wat ooit begon als een publiciteitsstunt is uitgegroeid tot een van de grootste sport- en mediaspektakels ter wereld. En dat heeft één groot voordeel: Met zoveel aandacht, zoveel mensen en zoveel camera’s langs het parcours zal geen renner het nog in zijn hoofd halen om ‘onopgemerkt’ de TGV richting Parijs te nemen. 
