“Volle kracht naar stuurboord”: Oeps, was dat nou rechtsaf of linksaf?
(tekst: Wim Meijer / foto’s: Wikipedia)
Vandaag 110 jaar geleden, op 10 april 1912 om 12.00u , klonk de scheepshoorn van de Titanic door de haven van Southampton ten teken van het vertrek van het toen grootste passagiersschip ter wereld dat met 1522 passagiers aan boord op weg ging naar New York. Het zou een historische vaart worden van een ‘onzinkbaar’ schip dat verre van onzinkbaar was.
De Titanic moest de parel worden van rederij White Star Line, die met 3 van dit soort luxe cruiseschepen een groot deel van het trans-Atlantische scheepvaartverkeer zou gaan onderhouden. Met z’n indrukwekkende afmetingen (269 meter lang, 28 meter breed, 9 verdiepingen met een totale hoogte van 56 meter en een diepgang van ruim 10,5 meter) wekte de RMS Titanic de illusie volstrekt ‘onzinkbaar’ te zijn. In de nacht van 14 op 15 april maakte een ijsberg een einde aan die illusie. Nadat de Titanic op volle snelheid een ijsberg had geramd boorde deze zich genadeloos een weg door de scheepswand, waarna het schip binnen een tijdsbestek van 3 uur onder het ijskoude wateroppervlak verdween, 1522 passagiers en bemanningsleden meesleurend in z’n onafwendbare rampspoed.
Vertrek van de Titanic op 10 april 1922 vanuit Southampton
Menselijk falen?
Is men er gedurende bijna 100 jaar vanuit gegaan dat de botsing met de ijsberg onafwendbaar was geweest en niet geweten kon worden aan menselijk falen, in 2010 wierp Louise Patten in een interview met de Britse krant The Daily Telegraph een heel nieuw licht op deze zaak. Louise Patten is, behalve schrijfster van thrillers, tevens de kleindochter van Charles Lightoller, die als tweede officier dienst deed op de Titanic,. Hij was tevens de overlevende van de ramp met de hoogste rang. Hoewel hij anders verklaarde voor de onderzoekcommissies voor welke hij later moest verschijnen, zou hij volgens zijn kleindochter alleen aan zijn vrouw de ware toedracht hebben verteld, die het op haar beurt weer doorvertelde aan haar dochter en kleindochter.
Stoomschip is geen zeilschip
De ware toedracht was, dat er verwarring was over de opdracht die de officier van dienst had gegeven aan de stuurman William MacMaster Murdoch, nadat de ijsberg was opgemerkt. Louise Patten hierover: “Het was de tijd van de overgang van zeil- naar stoomschepen. Bij zeilschepen zijn de bevelen tegenovergesteld. Als je de ene kant op wil, duw je de helmstok de andere kant op. Stoomschepen bestuur je als een auto: je stuurt de kant op waar je naartoe wilt”
Het zou deze verwarring geweest zijn die de Titanic uiteindelijk fataal werd. Toen de officier van dienst het bevel gaf “hard naar stuurboord” reageerde eerste stuurman Murdoch alsof het een zeilboot was en stuurde de trots van The White Star Line regelrecht op de ijsberg af.
Doorvaren catastrofaal
Hoewel de ondergang van het cruiseschip toen al onafwendbaar was zou een andere menselijke fout de situatie nog hopelozer maken. Kort na de botsing was de baas van de White Star Line, Bruce Ismay, naar de brug gekomen en had kapitein Edward John Smith bevolen door te varen. Bruce Ismay hoopte hiermee te voorkomen dat zijn schip ter plekke zou zinken, of dat het naar een willekeurige haven gesleept zou moeten worden, wat slechte publiciteit voor White Star zou betekenen.
Volgens Louise Patten maakte dit bevel de situatie aanzienlijk erger. “Mijn grootvader schatte dat het schip nog wel een paar uur had kunnen blijven drijven, lang genoeg om op hulp te wachten. Maar door het doorvaren werd de druk op de scheur groter en liepen de waterdichte compartimenten een voor een vol. Daarom zonk ze zo snel.”
Dreiging met ontslag
De reden waarom Charles Lightoller het menselijke falen rond deze ramp met de Titanic nooit wereldkundig heeft gemaakt heeft alles te maken met de druk die de leiding van The White Star Line, en met name Bruce Ismay, op hem uitoefende. Laatstgenoemde zou Lightoller op het hart hebben gedrukt dat, als hij iets zou zeggen over de gemaakte fouten, het bedrijf aansprakelijk gesteld zou kunnen worden, hetgeen een faillissement van de rederij tot gevolg zou hebben en daarmee het ontslag van al zijn collega’s.
Verhaal compleet?
Met de verklaring van Louise Patten lijken ook de laatste stukjes van het verhaal rond de Titanic ‘boven water’. Hoewel, bij een ramp waarbij niet alleen 1522 mensen omkwamen, maar ook 705 opvarenden de rampspoed overleefden, zullen er zeker nog veel niet vertelde verhalen de ronde doen bij kinderen en kleinkinderen. Verhalen die vroeg of laat ook weer hun weg kunnen vinden naar de media of misschien zelfs naar Hollywood.
Want één ding is zeker: Van alle schepen die in de laatste eeuw zijn vergaan, en waarbij regelmatig zelfs méér slachtoffers vielen, blijft de Titanic toch het meest tot de verbeelding spreken. James Cameron’s kunstje, de film ‘Titanic’ waarmee hij in 1997 elf Oscars buit maakte, zal vroeg of laat dan ook zeker een vervolg krijgen.
