Verhaal van de Dag: Hoe ‘bol’ zijn we na 100 miljoen oliebollen?

Hoe maak je ze? Hoeveel eten we er per persoon, en hoeveel met z’n allen? Hoe ‘zwaar’ wordt je ervan of, hoe licht blijf je na 8 oliebollen? En wat voor bijzondere eetgewoonten hebben ze in andere landen rond de jaarwisseling?

(tekst: Wim Meijer / foto's: Pixabay en Wikipedia)

In lange rijen stonden we vandaag weer voor de talrijke oliebollenkramen, geduldig wachtend op ons eigen portie oliebollen, appelflappen, appelbeignets, ananas-, appel- of rum-rozijnenbollen. En ook buiten de oliebollenkramen was er de laatste dagen heel wat oliegepruttel waar te nemen in de huiselijke kring.

Het resultaat van al dat wachten voor de oliebollenkramen en al dat bakken in de eigen keuken: een dikke 100 miljoen oliebollen die in de uren voor en na de Jaarwisseling hun weg vinden naar de magen van de ruim 14 miljoen oliebol-etende Nederlanders (ongeveer 15% van de Nederlanders zou zich niet vergrijpen aan de traditionele caloriebommetjes)

Vervlogen tijden? Steeds meer oliebollen worden gehaald bij de oliebollenkramen, maar toch... gaat er niets boven de traditionele huisvlijt in de keuken.

Oliebollen en champagne

Volgens fabrikant Koopmans, marktleider op het gebied van bakproducten, eten de Nederlanders gemiddeld 8 oliebollen per persoon. Acht oliebollen die we dan weer sfeervol ‘wegspoelen’ met in totaal zo’n 2,5 miljoen flessen champagne. Alles bij elkaar een mooie Oudjaars-traditie die niet per definitie garant staat voor een gelukkig en gezond nieuwjaar, maar wel voor goede tijden voor gewichtsconsulenten, dieetgoeroes en sportscholen.

[caption id="attachment_51727" align="alignnone" width="1200"]

25 oliebollen om 1 kilo aan te komen

Nu mag het zo zijn dat de oliebol niet echt gerekend mag worden tot de meest gezonde etenswaar, toch zul je er heel wat van moeten verorberen om daadwerkelijk je lichaamsgewicht duurzaam te laten toenemen. De Volkskrant publiceerde afgelopen week een onderzoek waaruit bleek dat je je wel héél erg te buiten moet gaan aan oliebollen om je lichaamsgewicht met 1 kilo te laten toenemen. Hierbij wordt in het artikel verwezen naar het Nederlandse Voedingsstoffenbestand (NEVO) van het RIVM, dat heeft berekend een oliebol van 100 gram (gemiddeld gewicht) gevuld met krenten en rozijnen, 275 kilocalorieën (kcal) bevat. In de wetenschap dat, om een kilo aan te komen, je ongeveer 7000 kcal moet innemen (bovenop je standaardinname van 2000 tot 2500 kcalper dag) betekent het dat je, naast je ‘gewone’ eten, zo’n 25 oliebollen moet eten. Ik begrijp dan ook heel goed dat je het dan wel weer voor een heel jaar hebt gehàd met oliebollen.

Traditie al meer dan 2000 jaar oud

Overigens zijn wij Nederlanders niet het enige volkje dat rond de jaarwisseling culinair uit de ‘bol’ gaat. Bijzondere eetgewoonten, veelal met de intentie om daarmee geluk op te roepen voor het nieuwe jaar, zijn van alle tijden en spelen in alle landen. Zo is de traditie van oliebollen al terug te voeren tot de tijd van de Germanen, zoals blijkt uit onderstaande video van de NTR gemaakt voor het jeugdjournaal.

Maar ook zowel in onze omringende landen als op andere continenten heeft men zo z’n eigen culinaire ‘gekte’ zoals hieronder weergegeven:

• Zo hebben de Spanjaarden een traditie genaamd ‘Las Uvas de la Suerte’ (druiven voor geluk). Daarbij krijgt iedereen 12 druiven. De bedoeling is om, als de klok 12 uur begint te slaan, bij iedere slag één druif te eten. Dit zou geluk en voorspoed moeten brengen voor het nieuwe jaar. Een beetje geluk dat je alleen al nodig hebt om niet meteen te stikken in de druiven. Het is immers zeker niet eenvoudig om een druif per seconde te eten!
  
  
• De Italianen houden ook wel van een calorierijke maaltijd op de vooravond van het nieuwe jaar. Zij storten zich massaal op de linzenstoofpot, want linzen zouden geluk brengen, omdat ze op kleine muntjes lijken (wel met de nodige fantasie) en dus zorgen voor rijkdom in het nieuwe jaar.
• In Polen (en trouwens ook in Duitsland) staat op Oudjaarsavond vaak karper op het menu. Op zich is het eten van vis niet heel bijzonder. Dat gebeurt in veel landen. Wel bijzonder is dat de schubben van de verorberde karper worden bewaard in de portemonnee. Dit zou tot rijkdom lijden. Of dat zo is kun je je afvragen. Zeker is dat je portemonnee gaat stinken. Wellicht dat hier het begrip ‘rijke stinkerd’ z’n oorsprong heeft gevonden.

  [caption id="attachment_51722" align="alignnone" width="1440"]
  
  

• Ook Zweden en Noorwegen kennen zo hun Oudjaarstraditie. Zij luiden het nieuwe jaar in met een kommetje rijstpudding. Er wordt één amandel in de pudding verstopt en degene die hem vindt staat een voorspoedig nieuwjaar te wachten. De traditie lijkt sterk op die van de Grieken.
• In Griekenland vieren ze het nieuwe jaar door een “vasilopita” te bakken: een Nieuwjaarscake waar een muntje in wordt verstopt. Degene die het muntje vindt staat een voorspoedig jaar te wachten. Degene niet wèl het muntje in de cake heeft maar dat nìet in de gaten heeft loopt het risico zeer kortstondig te kunnen genieten van het nieuwe jaar.
  
  
• De Hongaren richten zich tijdens de jaarwisseling vooral op drank. En dan heb ik het niet over champagne, maar over een traditioneel oudejaarsdrankje dat bestaat uit gedroogd fruit, zoals pruimen en abrikozen. Verder bevat het dadels, walnoten, suiker, rum, witte wijn, thee en sinaasappelsap. Deze ingrediënten worden volgens traditioneel recept bereid en gemaakt tot een kruidige winterdrank.
• In Tsjechië hebben ze het niet op dieren met pootjes. Eten van vlees van een dier dat ooit poten had, zou ertoe kunnen leiden dat het geluk ‘wegloopt’. Ditzelfde geldt voor visgerechten, want dan kan het geluk ‘wegzwemmen’. Als alternatief storten de Tsjechen zich derhalve, net als de Italianen, op de linzen.
• In Japan worden met nieuwjaar noedels gegeten. Noedels zouden een lang leven symboliseren. En hoe langer de noedels zijn, hoe langer het leven. Het gerecht dat traditioneel wordt gegeten is: toshikoshi (“Van het ene naar het andere jaar”) soba. Soba zijn boekweit-noedels.
  
  
• Over Schotland valt weinig verrassends te melden: om middernacht grijpt men (hoe kan ’t anders) naar de whiskey en luistert men naar Auld Lang Syne, een lied van de Schotse dichter Robert Burns wat zich vertaald als ‘lang geleden’ of ‘vervlogen tijden’.
• Verenigde Staten het groenst?! We kunnen het ons nauwelijks voorstellen maar wellicht de gezondste culinaire gewoonte rond de jaarwisseling komt uit Amerika. Daar worden met Oud & Nieuws vooral veel groene groenten gegeten. Reden? Groen doet denken aan dollars. Boerenkool en andere bladgroenten zouden daarom zorgen voor financiële voorspoed in het nieuwe jaar.
• En dan nog even terugkomend op Duitsland. We hebben de Duitsers al even genoemd met betrekking tot de karper. Maar een Duitser zou geen Duitser zijn als er op Sylvesterabend niet ook een ‘Schweinchen’ op de kaart zou staan. En dan heb ik het niet alleen over vlees. Onder het genot van een rode wijnpunch genieten onze Oosterburen van speenvarken, geserveerd op een tafel die rijkelijk is gedecoreerd met marsepein varkentjes. Zogenaamde: Glückschweinchen.
  
  Natuurlijk, de landen die voorbijgekomen zijn vormen nog maar het topje van de ijsberg. Ze geven in ieder geval aan dat er wereldwijd tijdens de jaarwisseling volop is te beleven op culinair gebied.

Terug naar de oliebollen

Even terug naar eigen bodem, naar die oliebollen. Niets leuker dan af te sluiten met het originele recept van oliekoeken (later oliebollen genoemd) uit 1668 met het schilderij ‘Vrouw met schaal oliebollen’ van Aelbert Cuyp uit diezelfde periode.

• Om Olie-koecken te backen (1668)
  Neemt tot 2 pont Tarwe-meel / 2 pondt lange Rosijnen / als die schoon gewassen zijn / laetse in lauw water wat staen zwellen : een kop van de beste Appelen / schilt die en snijtse in heel kleyne stucken / de klockhuysen wel uyt gedaen / een vierendeel of anderhalf gepelde Amandelen / een loodt[noten 1] Caneel / een vierendeel loots witte Gember / een weynigh Nagelen dit wel onder een gestoten : een half kommeken gesmolten Boter / een groote lepel gist / en niet wel een pintjen[noten 2] lauwe Soetemelck / want het moet heel dick beslagen zijn dat het beslagh noch tay om de Lepel blijft / en dan alle het andere daer in geroert en soo laten opgaen / neemt daer toe een mengelen[noten 3] van de beste Raep-olie / doet daer in een korst broot een halve Appel / zetter op het vier en laet het uyt branden / keert het broot en Appel altemet om / tot het zwart en hart wort / gieter dan een schootien schoon water in / en laet het dan in de lucht kout worden / en daer naer weder op 't vier geset / als ghy die wilt gebruycken.