In de ban van de Ringen (#4): Marathonafstand 42 kilometer en 195 meter... dankzij Koning Edward VII

In een zomer waarin we het zonder sport moeten doen komt Nieuws.nl met een serie over bijzondere, bizarre en komische gebeurtenissen, zowel binnen als buiten de sportarena, gedurende de vroege geschiedenis van de Olympische Spelen. Iedere 2 dagen een nieuw verhaal. In deze aflevering zoomen we in op de Marathon, en dan vooral op de afstand. Want die 42.195 meter blijkt waarachtig twee kilometer te lang!

Op de Olympische Spelen van 1908 in Londen werd voor de eerste keer 42,195 kilometer gelopen als officiële afstand van de Olympische Marathon. Dat was een mijl meer dan de traditionele afstand van Marathon naar Athene. En juist díe mijl bleek voor Dorando Pietri een mijl te ver.

Altijd dachten we dat de heroïsche afstand van 42 kilometer en 195 meter was gebaseerd op het verhaal van de van de Griekse soldaat Pheidippides, die in het jaar 490 v.Chr. van Marathon naar Athene rende om daar het nieuws van de overwinning op de Perzen te melden en vervolgens zijn laatste adem uit te blazen. Niet dus! Althans… niet helemaal. Want dankzij de Britse Koning Edward VII kwam er een extra mijl bij de échte afstand, zodat hij de finish goed kon zien vanuit zijn Koninklijke loge.

Voor Pierre de Coubertin, de drijvende kracht achter de moderne Olympische Spelen, was het vanaf 1896 meteen duidelijk dat de Spelen moesten gelden als een eerbetoon aan klassieke idealen, die in het oude Griekenland werden verondersteld. Daarom moesten er ook onderdelen worden opgenomen die refereerden aan die tijd, zoals het speerwerpen en discuswerpen, en ook een lange afstandswedstrijd over de historische afstand van Marathon naar Athene.

Men had uitgerekend dat dit een afstand was van 25 mijl (40 kilometer en 225 meter). Deze afstand werd dan ook gelopen bij de Eerste Olympische Spelen in 1896 in Athene. En ook bij de volgende Olympische Marathons in 1900 (Parijs) en 1904 (St.Louis) hield men vast aan deze afstand.

De verandering kwam in 1908 in Londen, op verzoek van de Britse Koninklijke Familie onder leiding van Koning Edward VII. Deze had er bij Pierre de Coubertin op aangedrongen dat de start van de Marathon zou plaatsvinden bij Windsor Castle, zodat zijn kinderen van de start getuige konden zijn. Omdat al eerder was bepaald dat de lopers zouden finishen in het White City Stadium, ook weer exact vóór de Koninklijke loge, had dit tot gevolg dat de afstand van de Marathon met een mijl moest worden uitgebreid, waarmee de nieuwe afstand werd bepaald op 26 mijl, ofwel 42 kilometer en 195 meter. En die afstand is het gebleven tot op de dag van vandaag.

Terwijl de organisatie van de Spelen redelijk lichtzinnig over deze bijzondere afstandsaanpassing heen stapte, bleek deze voor sommige deelnemers aan de Marathon enorme gevolgen te hebben. En dan heb ik het met name over de Italiaanse loper Dorando Pietri. Na ruim 40 kilometer kwam hij op die 24e juli 1908 als eerste loper het White City Stadium binnen, nadat hij met een stevige versnelling zijn naaste concurrenten Johnny Hayes (USA), Charles Hefferon (RSA) en Joseph Forshaw (USA) had weten te lossen. Dit ging echter niet zonder de nodige krachtsinspanning, en vooral die extra mijl brak de Italiaan lelijk op. Het gevolg was dat zijn oriëntatievermogen door uitputting leek te zijn aangetast en hij, binnengekomen in het stadion, linksaf sloeg in plaats van rechtsaf.

Het waren uiteindelijk Jack Andrew en Michael Bulger, twee officials, die Pietri te hulp kwamen en hem weer de goede kant opstuurde. Ook hielpen ze hem overeind nadat hij enkele malen in elkaar was gezakt. De laatste keer gebeurde dat toen de Amerikaanse loper Johnny Hayes als tweede loper het stadion binnenkwam. Weliswaar kwam Pietri toch nog als eerste over de finish, maar omdat de Amerikanen een protest indiende vanwege de hulp door de officials werd de Italiaanse loper alsnog gediskwalificeerd. Dat de Italiaan niet zelf om die hulp had gevraagd telde niet mee.

Een dag later zou Dorando Pietri echter alsnog de eer krijgen die hem toekwam en ontving hij uit handen van Koningin Alexandra een gouden beker als waardering voor zijn historische prestatie, en misschien ook wel als 'goedmakertje' voor die extra mijl, die speciaal voor de Koninklijke familie was gelopen en die Pietri zo fataal was geworden.

Overigens heeft de historische Olympische marathon van 1908 zowel Dorando als Hayes geen windeieren gelegd. Omdat de hele wereld niets liever wilde dan een revanche van Dorando Pietri op Johnny Hayes werd er enkele maanden na de voor Pietri zo dramatisch verlopen Olympische race een revancherace georganiseerd in een uitverkochte Madison Square Garden. Daarmee was de eerste marathon van New York een feit. Met slechts 2 deelnemers niet vergelijkbaar met het huidige jaarlijkse massa-evenement, maar toch goed voor wereldwijde belangstelling.

De race werd een overwinning voor de Italiaan die een tijd op de klok zette van 2 uur en 44 minuten. Het was een zege waar Johnny Hays het echter niet bij liet zitten. Uiteindelijk werden er in totaal 22 revancheraces tussen de twee legendarische Olympische marathonlopers georganiseerd. Daarvan werden er 17 gewonnen door Pietri, die daarmee een kapitaal bij elkaar liep van meer dan tweehonderdduizend lire, voor die tijd een astronomisch bedrag. Zo wist hij uiteindelijke toch nog 'goud' te verdienen in het verlengde van die Olympische race van 1908, alleen... geen Olympisch Goud.