Het verhaal van de Dag neemt je vandaag 115 jaar mee terug in de tijd, naar 7 april 1906, toen de Vesuvius een van zijn laatste vurige oprispingen beleefde. De vulkaan, die 2000 jaar geleden verantwoordelijk was voor de vernietiging van Pompeii en Herculaneum had het nu gemunt op Napels en maakte opnieuw 100 slachtoffers.
(tekst: Wim Meijer)
Je zou denken dat er vanaf dat moment geen mens meer op de flanken van de Vesuvius zou willen wonen. Mis dus! Het is er nog nooit zo druk geweest!
Of ze zijn super hardleers of het zijn onwaarschijnlijke aartsoptimisten. Ik heb het over de Italianen, die zich inmiddels met z’n drie miljoenen gevestigd hebben op en rond de flanken van de beroemde vulkaan Vesuvius. Bijna tweeduizend jaar geleden, in het jaar 79 na Christus, was het deze vuurspugende aardpuist die de Romeinse steden Pompeii en Herculaneum liet wegzinken onder lava en asregens. Naar schatting tussen de 10.000 en 25.000 mensen kwamen daarbij om het leven.
Vesuvius grillig en onbetrouwbaar
Na deze historische uitbarsting zijn er nooit meer zo veel slachtoffers gevallen bij een eruptie van de Vesuvius, maar om nu te spreken van een vulkaan die tot rust was gekomen… nou, nee! Want ook in de afgelopen 2 millennia heeft de Vesuvius zich geprofileerd al bijzonder grillig en onbetrouwbaar. Tot de 13e eeuw kwam hij ongeveer 40 maal tot uitbarsting. Pas daarna leek de Vesuvius tot rust te komen en kreeg hij de status van ’slapende vulkaan’. In de 17e eeuw bleek hij echter ‘uitgeslapen’ en ontwaakte hij met een uitbarsting die qua kracht vergelijkbaar was met die van 79 na Christus. Veel dorpen aan de voet van de Vesuvius ondergingen hetzelfde lot als ooit Pompeii en Herculaneum. Deze keer kwamen er drieduizend mensen om.
300 jaar actief
Het zou de eerste blijken te zijn van een nieuwe serie uitbarstingen in de daarop volgende 300 jaar. Maar liefst 22 keer was het prijs. Het verschil met de eerdere erupties was dat deze nauwelijks aan mensen het leven kostten. Dit, met uitzondering van de uitbarsting op 7 april 1906.
Op die dag had de Vesuvius zijn (vuur)pijlen gericht op het nabijgelegen Napels. Gloeiend hete asregens geselden de stad, waardoor veel gebouwen in brand raakten en ongeveer 100 mensen om het leven kwamen. Er kwam bij deze uitbarsting van Mount Vesuvius de grootste hoeveelheid lava vrij die ooit is waargenomen.
De laatste oprisping van de Vesuvius dateert van maart 1944. Bij deze uitbarsting werden de dorpen San Sebastiano al Vesuvio, Massa di Somma, Ottaviano en een deel van San Giorgio a Cremano verwoest. Voor zover bekend vielen hierbij geen slachtoffers.
Sleeping beauty
Sinds 1944 is de Vesuvius dus weer ‘in slaap gevallen’. De geschiedenis heeft geleerd dat zo’n vulkanisch schoonheidsslaapje zomaar 500 jaar duren. Het lijkt er dan ook op dat de Italianen zich niet meer echt druk maken en dat zij de Vesuvius eerder ervaren als een zegen voor de regio, dan een risico. En toegegeven: Zolang de Vesuvius zich rustig houdt, brengt hij alleen maar goeds. Om te beginnen: vruchtbare grond. Al generaties lang gebruiken de bewoners van deze streek deze door lava gevoede grond op de hellingen van de Vesuvius voor de teelt van Piennolo trostomaten, een speciale soort tomaten die als bijzondere eigenschap heeft dat deze maandenlang kan worden bewaard. De Piennolo Vine Tomato, zoals de originele naam is, heeft een uitzonderlijk dikke huid en een hoog suiker- en zuurgehalte, en is een essentieel ingrediënt van de beroemde spaghetti en pizza “Napolitana”.
2,5 miljoen toeristen
Maar het grootste voordeel dat de Vesuvius nu brengt is het toerisme. Samen met de Baai van Napels is de Vesuvius goed voor een prachtig plaatje. Daarbij is het gebied rondom Vesuvius is omgedoopt in het Vesuvius National Park en staat het sinds 1997, samen met stad Pompeii, op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Want was deze stad uit de Oudheid ooit bedolven onder as, steen en lava, dankzij de Italiaanse archeoloog Guiseppe Fiorelli, die in 1860 als eerste begon met opgravingen, is Pompeii inmiddels voor 60% uit de as herrezen.
Al deze economische voordelen hebben ertoe geleid dat de bevolking rond de Vesuvius in de laatste 60 tot 70 jaar enorm is toegenomen. Met inmiddels meer dan 3 miljoen mensen is het ‘t dichtstbevolkte vulkanische gebied ter wereld. En dat er risico’s aan kleven, daar kan niemand omheen. Een uitbarsting van het kaliber van 79 na Christus zou kunnen uitmonden in een van de grootste mondiale rampen uit de geschiedenis.
Osservatorio Vesuvio
Om die reden wordt de Vesuvius nauwkeurig in de gaten gehouden door de Osservatorio Vesuvio in Napels. Dit instituut heeft een uitgebreid netwerk van seismische en gravimetrische stations die, in combinatie met GPS en radar, de bewegingen van de grond meten en uitgestoten gassen analyseren. Door deze observaties is men in staat om de opeenhoping van magma onder de vulkaan te volgen en hoopt men daarmee ook eventuele ophanden zijnde erupties te kunnen voorspellen.
Evacuatie
Inmiddels hebben de Italiaanse overheden gezorgd voor een evacuatieplan. Hierbij gaat men ervan uit dat een uitbarsting zich 14 tot 20 dagen van tevoren aankondigt. Het noodplan zou voorzien in de evacuatie van 600.000 mensen (totale bevolking in de meest risicovolle gebieden) binnen 7 dagen. Daarnaast probeert men nu al de bewoning in de gevaarlijkste zone te verminderen, door het geven van een financiële stimulans aan mensen die uit dit gebied vertrekken. Door middel van deze ‘vrijwillige evacuatie’ hoopt de overheid in de komende twintig jaar de acute evacuatietijd terug te brengen naar 2 tot 3 dagen.
De vraag blijft of de Vesuvius nog 20 jaar geduld heeft, of dat hij de bewoners van zijn flanken eerder het vuur aan de schenen gaat leggen. Wie ’t weet mag ’t zeggen. Want niets lijkt zo onberekenbaar als een vulkaan.
Foto van NASA
De NASA heeft een sensationeel beeld vrijgegeven van de baai van Napels en de Vesuvius die onheilspellend over de stad waakt. De immense krater van de vulkaan is duidelijk zichtbaar. De foto werd op nieuwjaarsdag 2013 gemaakt vanuit het internationaal ruimtevaartstation ISS.
