Vandaag 100 jaar geleden, op 29 april 1922, werd in Brussel Jean Baptiste Frédéric Isidor baron Thielemanse geboren, beter bekend als de Belgische mondharmonicavirtuoos Toots Thielemans, die maar liefst 75 jaar lang op de planken zou staan voordat hij op 12 maart 2014 op 91-jarige leeftijd bekend maakte dat hij zijn muzikale carrière zou beëindigen. Dat was 52 jaar nadat hij wereldbekendheid verwierf met zijn bekendste compositie Bluesette (1962) waarmee ik dit artikel begon.
(tekst: Wim Meijer)
Toen Toots in 2014 stopte voelde hij zich niet meer sterk genoeg om nog te voldoen aan de hoge verwachtingen van zijn publiek en nam afscheid van de wereld waar hij zich, naar eigen zeggen, het gelukkigst voelde: The little space between a smile and a tear.
I feel best in that little space between a smile and a tear
Het was de lijfspreuk van het Belgische jazz-fenomeen Jean ‘Toots’ Thielemans. Honderd jaar geleden werd hij geboren en had welgeteld 3 jaar nodig om met zijn eerste instrument, een accordeon, deze kleine ruimte te vinden om deze vervolgens nooit meer te verlaten.
Geboren met muziek
Je zou kunnen stellen dat dat de ‘échte’ zijn: mensen die gewoon met muziek worden geboren. Of ze nu wel of geen instrument hebben, muziek maken ze toch. Jean Toots Thielemans is daar een voorbeeld van. Van alle instrumenten ter wereld koos hij voor de meest laagdrempelige: de mondharmonica.
In de zestiger jaren was de mondharmonica eerder het instrument dat paste in het beeld van de protestsong (Bob Dylan) dan binnen de Jazzcultuur. Wilde je ergens tegenaan schoppen, dan kocht je zo’n ‘Hohner’ als muzikale onderbouwing van je protest. Het hoefde niet eens mooi te klinken: als ’t maar doordrong.
Jazz, Pop en Latin
In de handen van Toots werd de mondharmonica opeens een serieus instrument. Toots toverde er een eigen melancholisch geluid uit dat harmonieerde met ieder ander instrument en elke muziekstijl. Want of het nu ging om jazz, pop, Latijns-Amerikaanse muziek of filmthema’s, alles leek te passen binnen Toots ‘little space’, die toch voldoende ruimte bood aan zijn onbegrensde improvisatievermogen
Optredens met alle muzikale grootheden
Gedurende de ongeveer 75 jaar waarin Toots Thielemans serieus met muziek bezig is geweest werkte hij samen met een groot aantal wereldartiesten. Op het gebied van de jazz waren dat grootheden zoals Charlie Parker, Benny Goodman, Quincy Jones, George Shearing, Ella Fitzgerald, Bill Evans, Jaco Pastorius, Stephane Grappelli, Nathalie Cole, Peggy Lee en de nog zeer jeugdige Jamie Cullum. Maar ook buiten de wereld van de Jazz waren er gedenkwaardige optredens met onder andere Billy Joel, Paul Simon en Stevie Wonder.
Hoe de muzikale kwaliteiten van Toots Thielemans werden gewaardeerd door vakgenoten mag blijken uit onderstaand citaat van Quincy Jones:
I can say without hesitation that Toots is one of the greatest musicians of our time. On his instrument he ranks with the best that jazz has ever produced. He goes for the heart and makes you cry. We have worked together more times than I can count and he always keeps me coming back for more…”
Filmthema’s
Daarnaast heeft Toots Thielemans veel bekendheid verworven door het spelen van thema´s van films en televisieseries. Bekend zijn vooral die van Midnight Cowboy, The Getaway, Turks Fruit (daarbij kon Toots het zelfs ´fluitend´af’) de tv-serie Baantjer en de eindtune van Sesamstraat.
Met 91 jaar op de klok was het Toots niet meer gegeven om nog door te gaan met het geven concerten en ons live mee te laten genieten van zijn muzikale wereld. Drie jaar na zijn muzikale afscheid overleed hij op 94-jarige leeftijd in zijn slaap op 22 augustus 2016 een schat aan muziek achterlatend, zowel op muziekdragers als op beeld.
In dit artikel, en ook hieronder, nog enkele beelden om nog even te van ‘De kleine ruimte tussen een lach en een traan’ waarbinnen Toots Thielemans zich steeds het gelukkigst voelde.
